अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व आबासाहेब दळवी : शिक्षकी पेशातून समाजसेवेकडे प्रवास करणारे दीपस्तंभ
खानापूर, ३० जुलै: “अकेलाही चलाथा मंजिल ए गालिब, लोग मिलते गये और कारवाँ बनते गया” – या ओळी जणू आबासाहेब नारायणराव दळवी यांच्या जीवनावर अगदी तंतोतंत लागू पडतात. शिक्षक, समाजसेवक, क्रीडापटू, नाटककार, विचारवंत अशा अनेक भूमिका त्यांनी यशस्वीपणे पार पाडल्या आहेत. आज, ३० जुलै रोजी त्यांच्या वाढदिवसानिमित्त त्यांच्या तेजस्वी कार्याचा गौरव करण्याची हीच योग्य वेळ.
शिक्षकी पेशात तेजस्वी भरारी
शिक्षण क्षेत्रात त्यांचे योगदान अपूर्व आहे. सीमाभागातील पहिले मराठी शिक्षक म्हणून त्यांना राष्ट्रपती आदर्श शिक्षक पुरस्कार प्राप्त झाला, हे त्यांचे सर्वोच्च यश. आपल्या वडिलांच्या पावलावर पाऊल ठेवत, त्यांनी शिक्षकी कार्याला केवळ नोकरी म्हणून न पाहता, समाजनिर्मितीचे माध्यम म्हणून स्वीकारले. त्यांच्या वडिलांनी तालुक्यातील अनेक गावांमध्ये शाळा सुरू केल्या, तर आबासाहेबांनी शिक्षणाचा दर्जा उंचावण्यात मोलाची भूमिका बजावली.
क्रीडा, रंगभूमी आणि चळवळीत सक्रिय सहभाग
कबड्डीप्रेमी आबासाहेबांनी शालेय जीवनापासूनच खेळात उल्लेखनीय सहभाग घेतला. त्यांच्या मार्गदर्शनाखालील संघांनी राज्यस्तरापर्यंत मजल मारली. पौराणिक, सामाजिक, ऐतिहासिक नाट्यप्रयोगातून त्यांनी प्रबोधनाची भूमिका निभावली. सीमाभागातील मराठी अस्मितेच्या लढ्यात त्यांचा सक्रिय सहभाग होता. सरकारी नोकरी सांभाळूनही त्यांनी भाषाभिमानाचा झेंडा खाली जाऊ दिला नाही.
समाजकार्य म्हणजेच जीवनकार्य
शिक्षकाच्या भूमिकेतून निवृत्त झाल्यानंतरही आबासाहेब समाजासाठी सतत कार्यरत आहेत. गावातील कोणतेही सामाजिक, धार्मिक किंवा दुःखद प्रसंग असो, त्यात त्यांचा सक्रिय सहभाग असतो. तिरडी बांधण्यापासून उत्तरकार्यापर्यंत ते आजही हजर असतात. त्यांनी आयुष्यभर माणसं जोडली, समाजाशी नाळ घट्ट ठेवली.
कुटुंबवत्सलता आणि संतुलनाचे धडे
पत्नी अरुंधती दळवी या शिक्षिका. दोघांनी शिक्षकी पेशातील जबाबदारी सांभाळताना कुटुंबावर कधीही अन्याय होऊ दिला नाही. सहा मुली आणि एक मुलगा यांचं शिक्षण हेच त्यांच्या जीवनाचं मोठं उद्दिष्ट होतं. मुली असल्यामुळे कधीही शिक्षणात कुचराई केली नाही. आज त्यांची सर्व मुले-मुली विविध क्षेत्रांत यशस्वी आहेत.
त्यांच्या यशस्वी संततीत प्रमुखपणे –
- शितल: कार्यकारी संपादिका, बेळगाव वार्ता
- तेजस्विनी: सीनियर प्रोग्राम मॅनेजर, Emerson Global, पुणे
- स्नेहल: अकॅडमिक कोऑर्डिनेटर, संजय घोडावत संस्था
- मिनल: CRM मॅनेजर, SMVV Edutake Advisory Pvt. Ltd.
- स्मितल: डेटा इंजिनिअर, Koch Business Solutions
- किशोरी: क्वालिटी मॅनेजर, वैद्यकीय क्षेत्रात योगदान
- प्रसादसिंह: टीम लीडर, Accenture
- गायत्री: सिनियर असोसिएट, Wipro
पुरस्कारांचा मानाचा तुरा
शैक्षणिक आणि सामाजिक कार्याबद्दल त्यांना २०११ ते २०१४ दरम्यान अनेक नामांकित संस्थांकडून पुरस्कार प्राप्त झाले. त्यातील काही –
2011 मानवता पुरस्कार, सत्यम्-शिवम् सुंदरम् ग्रूप, पुणे
2011 कोकण गौरव पुरस्कार, हुतात्मा अपंग बहुउद्देशिय विकास संस्था, कराड
2011 आदर्श शिक्षक पुरस्कार, लोकशाहिर अण्णाभाऊ साठे स्मृती, औरंगाबाद
2011 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर लोकमित्र पुरस्कार बुध्दस्थान धुळे
2011 इंडियन प्राईड एज्यूकेशन पुरस्कार, अर्जुन चॅरिटेबल फाऊंडेशन कोरेगाव-सातारा
2011 जनकल्याण गौरव पुरस्कार, जनकल्याण सामाजिक संस्था, कोल्हापूर
2011 श्रीमंत शाहू महाराज परिवर्तक पुरस्कार, पुणे
2011 विशाल पुरंदर राज्यस्तरीय पुरस्कार, पुरंदर-पुणे
2011 राज्यस्तरीय समाजगौरव पुरस्कार, कै. रामकृष्ण धोंडीराम काकडे ट्रस्ट, बेडकीहाळ-चिकोडी
2011 साने गुरूजी आदर्श शिक्षक पुरस्कार, जनसेवा कला-क्रिडा अभियान महाराष्ट्र राज्य
2012 राष्ट्रीय तपोभूमी गोवा गौरव पुरस्कार
2012 राष्ट्रीय आदर्श शिक्षक पुरस्कार, साई प्रतिष्ठान पुणे
2012 भारत सरकारच्यावतीने राष्ट्रपती पदक आदर्श शिक्षक पुरस्कार 5 सप्टेंबर 2012 रोजी विज्ञान भवन नवी-दिल्ली येथे तत्कालीन राष्ट्रपती महामहीम प्रणव मुखर्जी आणि तत्कालीन केंद्रीय मणुष्यबळ मंत्री कपिल सिब्बल यांच्या हस्ते प्रदान करण्यात आला.
2014 खानापुरातील लोकमान्य भवन येथे 7 सप्टेंबर 2014 रोजी केंद्रीय मंत्री श्रीपाद नाईक यांच्या उपस्थितीत भव्यदिव्य एकसष्टी सोहळा साजरा करण्यात आला.
निष्कर्ष..
आजच्या काळात शिक्षक हा केवळ व्यवसाय न राहता, तो सामाजिक परिवर्तनाचा वाहक ठरतो, याचे मूर्तिमंत उदाहरण म्हणजे आबासाहेब दळवी. शिक्षक, समाजसेवक, नेतृत्वकर्ता अशा अनेक भूमिकांमधून त्यांनी जे कार्य उभं केलं आहे, ते नव्या पिढीसाठी प्रेरणादायी आहे. त्यांच्या जन्मदिवशी त्यांना सलाम करत त्यांच्या कार्याची उजळणी करणे हीच त्यांच्या कार्याला खरी आदरांजली ठरेल.
दिनकर प मरगाळे-संपादक “आपलं खानापूर” न्यूज नेटवर्क
